Πίνδος
Ορεινή περιοχή Βόρειας και Κεντρικής Πίνδου
Σήμερα μεγάλες περιοχές της χώρας μας με ορεινά χαρακτηριστικά οδηγούνται αμετάκλητα στην απώλεια του αγροτικού χαρακτήρα τους. Οικονομικές δραστηριότητες με την παραδοσιακή έννοια όπως η εκτατική γεωργία, η δασοπονία, η κτηνοτροφία δεν αρκούν για να διατηρηθεί ο κοινωνικός ιστός αυτών των περιοχών.
Επί πλέον η αναμενόμενη μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής γεωργίας, στην κατεύθυνση περιορισμού των Δημόσιων ενισχύσεων, θα επιταχύνει την συρρίκνωση και αποδιάρθρωση του αγροτικού τομέα, ιδιαίτερα στις μειονεκτικές περιοχές.
Οι εκτεταμένες και λιγότερο πυκνοκατοικημένες περιοχές μπορούν να διατηρήσουν ευκολότερα τον αγροτικό χαρακτήρα τους εφόσον ενσωματώσουν και αξιοποιήσουν τα νέα δεδομένα όπως είναι η πολυαπασχόληση του πληθυσμού, η στροφή στον τομέα παροχής υπηρεσιών (τουρισμός), η ανάδειξη και αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, η αξιοποίηση του συγκριτικού πλεονεκτήματος της περιορισμένης επιβάρυνσης από βιομηχανικές και άλλες επιβαρυντικές για το περιβάλλον δραστηριότητες, για την παραγωγική τοπικών αγροτικών προϊόντων με έμφαση όμως στην τοπική ταυτότητα και την ποιότητα.
Τέλος η Κοινωνία της Πληροφορίας αφήνει μεγαλύτερα περιθώρια για μείωση του μειονεκτήματος των αποστάσεων και της απομόνωσης με ταυτόχρονη βελτίωση των προϋποθέσεων παραμονής και δραστηριοποίησης στην ύπαιθρο εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού.
Κριτήρια οριοθέτησης της περιοχής εφαρμογής:
1. Το υψόμετρο και οι κλίσεις:
Η Ε.Ε. θέτει ως όρια υψομέτρου τα 400 – 800 μέτρα και κλίσεων >20%. Χάριν μεθοδολογίας και απλοποίησης των διαδικασιών οριοθέτησης, προτάθηκε το υψόμετρο των 600 μ.
2. H ύπαρξη μικρών έστω αστικών κέντρων εντός ή εκτός αλλά πλησίον της περιοχής ενδιαφέροντος, που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μία στρατηγική ανάπτυξης αυτής, καθόσον διαθέτουν τις αναγκαίες προς τούτο υποδομές π.χ. Υπηρεσίες, εξυπηρετήσεις, υποδομές υγείας κ.λπ.
3. Η ένταξη στη ζώνη ενδιαφέροντος και ημιορεινών περιοχών, που αποτελούν ενιαία γεωγραφική, οικονομική και κοινωνική οντότητα.
4. Η ένταξη στην περιοχή ενδιαφέροντος και του συνόλου των αγροκτημάτων των ΟΤΑ που καλύπτουν την προϋπόθεση του υψομέτρου των 600μ.
Ο προσδιορισμός της περιοχής έγινε χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα διοικητικά όρια, αλλά καθαρά η αναπτυξιακή παράμετρος.
Κατά την συνεκτίμηση των ανωτέρω κριτηρίων προέκυψαν τεχνικά προβλήματα καθορισμού της περιοχής γιατί η απόλυτη αποδοχή των ισοϋψών οδηγούσε σε πολύπλοκη και ανεφάρμοστη πρακτικά οριοθέτηση. Ως εκ τούτου η ομάδα μελέτης – κατάθεσης της πρότασης οδηγήθηκε στην οριοθέτηση λαμβάνοντας υπόψη τον κορμό της οροσειράς της Πίνδου ο οποίος αποτελεί και την περιοχή – στόχο του προγράμματος
Ο κεντρικός στόχος του ολοκληρωμένου προγράμματος για την Βόρεια και Κεντρική Πίνδο είναι η διαμόρφωση συνθηκών βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης του ορεινού όγκου με τη δημιουργία προϋποθέσεων συγκράτησης του πληθυσμού και προσέλκυσης νέων ανθρώπων, μέσω της εφαρμογής ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης.
Δηλαδή επιδίωξη και ζητούμενο είναι η δημιουργία των προϋποθέσεων για οικονομική ανασυγκρότηση και ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών έτσι ώστε η περιοχή να αποκτήσει, σε ένα χρονικό ορίζοντα δεκαετίας, δυναμική οικονομία και να ενταχθεί με ανταγωνιστικούς όρους στον κοινωνικοοικονομικό ιστό της χώρας.
Το Πρόγραμμα έχει διαρθρωθεί έτσι ώστε να είναι ενταγμένο και εναρμονισμένο με την ολοκληρωμένη εθνική πολιτική για τον αγροτικό χώρο.
Η διάρθρωση του προγράμματος εξειδικεύονται με τους ακόλουθους Άξονες:
Άξονας 1: Βελτίωση βασικών υποδομών και ποιότητας ζωής
Άξονας 2: Ενίσχυση του παραγωγικού περιβάλλοντος.
Άξονας 3: Ανάδειξη και αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Άξονας 4: Αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού – Δικτύωση, συνεργασίες – Τεχνική στήριξη
Το Πρόγραμμα ΠΙΝΔΟΣ χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών και η διάρκεια υλοποίησής του αφορά την περίοδο 2005 – 2009.
Έχει διαπεριφερειακό χαρακτήρα αφού η περιοχή εφαρμογής του εκτείνεται στα γεωγραφικά και διοικητικά όρια των περιφερειών Δυτικής Μακεδονίας, Θεσσαλίας και Ηπείρου αλλά και διανομαρχιακό αφού αφορά περιοχές (στη τρέχουσα φάση), των Νομών Γρεβενών, Ιωαννίνων, Καστοριάς, Κοζάνης και Τρικάλων. Γίνεται ήδη η σχετική προετοιμασία, με προοπτική την ένταξη στο πρόγραμμα και περιοχών των Νομών Άρτας και Καρδίτσας.
Ο διαπεριφερειακός και διανομαρχιακός χαρακτήρας του προγράμματος ενισχύεται και από το γεγονός ότι οι χρηματοδοτήσεις των έργων δεν κατανέμονται με την λογική των ποσοστώσεων ανά Περιφέρεια και Νομό αλλά σύμφωνα με τις ανάγκες συνολικά της περιοχής.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ΠΙΝΔΟΣ ανέρχεται στο ποσό των 80.000.000,00 €.
Το πρόγραμμα "ΠΙΝΔΟΣ" αποτελεί πιλοτικό σχέδιο δράσης για την ορεινή Ελλάδα. Η Βόρεια και Κεντρική Πίνδος αποτελεί αναπτυξιακό χώρο με αναστρέψιμα χαρακτηριστικά γι’ αυτό και θα αντιμετωπίζεται ο χώρος ως ένα ενιαίο αναπτυξιακό υπόβαθρο πέρα από τα διοικητικά όρια και κριτήρια.
Στόχος του προγράμματος δεν είναι τα έργα μεταφορικής υποδομής και πολιτισμού αλλά, το αποτέλεσμα της επένδυσης σε έργα με προσδοκούμενα αποτελέσματα την ενεργοποίηση και δραστηριοποίηση του ιδιωτικού τομέα όπου πρωταγωνιστές αυτής της προσπάθειας να είναι κυρίως οι κάτοικοι της περιοχής αυτής. Κριτήριο η ποιότητα για ότι θα γίνει στην περιοχή αλλά και η συνέργια τομέων και κλάδων της οικονομίας.
Η αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη της περιοχής είναι το μεγάλο στοίχημα, η οποία βέβαια στηρίζεται στις δράσεις και ενέργειες του Επιχειρησιακού Σχεδίου Ανάπτυξης της Βόρειας και Κεντρικής Πίνδου που βέβαια συντάσσεται με την φιλοσοφία της Δ΄ Προγραμματικής Περιόδου.
Μετά από ένα χρόνο το εγκεκριμένο πρόγραμμα ΠΙΝΔΟΣ είναι σε εξέλιξη, εκδόθηκαν ήδη οι ΣΑΕ για συγκεκριμένα έργα, εγκρίθηκε το Σύστημα Διοίκησης του Προγράμματος και έχουν διεξαχθεί οι πρώτες δημοπρατήσεις έργων.
Η επιτυχία αυτή του προγράμματος οφείλεται βέβαια στο ρεαλιστικό σχεδιασμό και την συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων, αλλά κυρίως στην Κυβερνητική συνέπεια που στηρίζει την πολιτική απόφαση για Περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη, εγκρίνοντας τις αναγκαίες χρηματοδοτήσεις για το πρόγραμμα ΠΙΝΔΟΣ.
Περισσότερες πληροφορίες: Δικτυακός τόπος του Ολοκληρωμένου Προγράμματος Βιώσιμης Ανάπτυξης Βόρειας & Κεντρικής Πίνδου "Πίνδος"
Σήμερα μεγάλες περιοχές της χώρας μας με ορεινά χαρακτηριστικά οδηγούνται αμετάκλητα στην απώλεια του αγροτικού χαρακτήρα τους. Οικονομικές δραστηριότητες με την παραδοσιακή έννοια όπως η εκτατική γεωργία, η δασοπονία, η κτηνοτροφία δεν αρκούν για να διατηρηθεί ο κοινωνικός ιστός αυτών των περιοχών.
Επί πλέον η αναμενόμενη μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής γεωργίας, στην κατεύθυνση περιορισμού των Δημόσιων ενισχύσεων, θα επιταχύνει την συρρίκνωση και αποδιάρθρωση του αγροτικού τομέα, ιδιαίτερα στις μειονεκτικές περιοχές.
Οι εκτεταμένες και λιγότερο πυκνοκατοικημένες περιοχές μπορούν να διατηρήσουν ευκολότερα τον αγροτικό χαρακτήρα τους εφόσον ενσωματώσουν και αξιοποιήσουν τα νέα δεδομένα όπως είναι η πολυαπασχόληση του πληθυσμού, η στροφή στον τομέα παροχής υπηρεσιών (τουρισμός), η ανάδειξη και αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, η αξιοποίηση του συγκριτικού πλεονεκτήματος της περιορισμένης επιβάρυνσης από βιομηχανικές και άλλες επιβαρυντικές για το περιβάλλον δραστηριότητες, για την παραγωγική τοπικών αγροτικών προϊόντων με έμφαση όμως στην τοπική ταυτότητα και την ποιότητα.
Τέλος η Κοινωνία της Πληροφορίας αφήνει μεγαλύτερα περιθώρια για μείωση του μειονεκτήματος των αποστάσεων και της απομόνωσης με ταυτόχρονη βελτίωση των προϋποθέσεων παραμονής και δραστηριοποίησης στην ύπαιθρο εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού.
Κριτήρια οριοθέτησης της περιοχής εφαρμογής:
1. Το υψόμετρο και οι κλίσεις:
Η Ε.Ε. θέτει ως όρια υψομέτρου τα 400 – 800 μέτρα και κλίσεων >20%. Χάριν μεθοδολογίας και απλοποίησης των διαδικασιών οριοθέτησης, προτάθηκε το υψόμετρο των 600 μ.
2. H ύπαρξη μικρών έστω αστικών κέντρων εντός ή εκτός αλλά πλησίον της περιοχής ενδιαφέροντος, που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μία στρατηγική ανάπτυξης αυτής, καθόσον διαθέτουν τις αναγκαίες προς τούτο υποδομές π.χ. Υπηρεσίες, εξυπηρετήσεις, υποδομές υγείας κ.λπ.
3. Η ένταξη στη ζώνη ενδιαφέροντος και ημιορεινών περιοχών, που αποτελούν ενιαία γεωγραφική, οικονομική και κοινωνική οντότητα.
4. Η ένταξη στην περιοχή ενδιαφέροντος και του συνόλου των αγροκτημάτων των ΟΤΑ που καλύπτουν την προϋπόθεση του υψομέτρου των 600μ.
Ο προσδιορισμός της περιοχής έγινε χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα διοικητικά όρια, αλλά καθαρά η αναπτυξιακή παράμετρος.
Κατά την συνεκτίμηση των ανωτέρω κριτηρίων προέκυψαν τεχνικά προβλήματα καθορισμού της περιοχής γιατί η απόλυτη αποδοχή των ισοϋψών οδηγούσε σε πολύπλοκη και ανεφάρμοστη πρακτικά οριοθέτηση. Ως εκ τούτου η ομάδα μελέτης – κατάθεσης της πρότασης οδηγήθηκε στην οριοθέτηση λαμβάνοντας υπόψη τον κορμό της οροσειράς της Πίνδου ο οποίος αποτελεί και την περιοχή – στόχο του προγράμματος
Ο κεντρικός στόχος του ολοκληρωμένου προγράμματος για την Βόρεια και Κεντρική Πίνδο είναι η διαμόρφωση συνθηκών βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης του ορεινού όγκου με τη δημιουργία προϋποθέσεων συγκράτησης του πληθυσμού και προσέλκυσης νέων ανθρώπων, μέσω της εφαρμογής ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης.
Δηλαδή επιδίωξη και ζητούμενο είναι η δημιουργία των προϋποθέσεων για οικονομική ανασυγκρότηση και ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών έτσι ώστε η περιοχή να αποκτήσει, σε ένα χρονικό ορίζοντα δεκαετίας, δυναμική οικονομία και να ενταχθεί με ανταγωνιστικούς όρους στον κοινωνικοοικονομικό ιστό της χώρας.
Το Πρόγραμμα έχει διαρθρωθεί έτσι ώστε να είναι ενταγμένο και εναρμονισμένο με την ολοκληρωμένη εθνική πολιτική για τον αγροτικό χώρο.
Η διάρθρωση του προγράμματος εξειδικεύονται με τους ακόλουθους Άξονες:
Άξονας 1: Βελτίωση βασικών υποδομών και ποιότητας ζωής
Άξονας 2: Ενίσχυση του παραγωγικού περιβάλλοντος.
Άξονας 3: Ανάδειξη και αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Άξονας 4: Αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού – Δικτύωση, συνεργασίες – Τεχνική στήριξη
Το Πρόγραμμα ΠΙΝΔΟΣ χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών και η διάρκεια υλοποίησής του αφορά την περίοδο 2005 – 2009.
Έχει διαπεριφερειακό χαρακτήρα αφού η περιοχή εφαρμογής του εκτείνεται στα γεωγραφικά και διοικητικά όρια των περιφερειών Δυτικής Μακεδονίας, Θεσσαλίας και Ηπείρου αλλά και διανομαρχιακό αφού αφορά περιοχές (στη τρέχουσα φάση), των Νομών Γρεβενών, Ιωαννίνων, Καστοριάς, Κοζάνης και Τρικάλων. Γίνεται ήδη η σχετική προετοιμασία, με προοπτική την ένταξη στο πρόγραμμα και περιοχών των Νομών Άρτας και Καρδίτσας.
Ο διαπεριφερειακός και διανομαρχιακός χαρακτήρας του προγράμματος ενισχύεται και από το γεγονός ότι οι χρηματοδοτήσεις των έργων δεν κατανέμονται με την λογική των ποσοστώσεων ανά Περιφέρεια και Νομό αλλά σύμφωνα με τις ανάγκες συνολικά της περιοχής.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ΠΙΝΔΟΣ ανέρχεται στο ποσό των 80.000.000,00 €.
Το πρόγραμμα "ΠΙΝΔΟΣ" αποτελεί πιλοτικό σχέδιο δράσης για την ορεινή Ελλάδα. Η Βόρεια και Κεντρική Πίνδος αποτελεί αναπτυξιακό χώρο με αναστρέψιμα χαρακτηριστικά γι’ αυτό και θα αντιμετωπίζεται ο χώρος ως ένα ενιαίο αναπτυξιακό υπόβαθρο πέρα από τα διοικητικά όρια και κριτήρια.
Στόχος του προγράμματος δεν είναι τα έργα μεταφορικής υποδομής και πολιτισμού αλλά, το αποτέλεσμα της επένδυσης σε έργα με προσδοκούμενα αποτελέσματα την ενεργοποίηση και δραστηριοποίηση του ιδιωτικού τομέα όπου πρωταγωνιστές αυτής της προσπάθειας να είναι κυρίως οι κάτοικοι της περιοχής αυτής. Κριτήριο η ποιότητα για ότι θα γίνει στην περιοχή αλλά και η συνέργια τομέων και κλάδων της οικονομίας.
Η αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη της περιοχής είναι το μεγάλο στοίχημα, η οποία βέβαια στηρίζεται στις δράσεις και ενέργειες του Επιχειρησιακού Σχεδίου Ανάπτυξης της Βόρειας και Κεντρικής Πίνδου που βέβαια συντάσσεται με την φιλοσοφία της Δ΄ Προγραμματικής Περιόδου.
Μετά από ένα χρόνο το εγκεκριμένο πρόγραμμα ΠΙΝΔΟΣ είναι σε εξέλιξη, εκδόθηκαν ήδη οι ΣΑΕ για συγκεκριμένα έργα, εγκρίθηκε το Σύστημα Διοίκησης του Προγράμματος και έχουν διεξαχθεί οι πρώτες δημοπρατήσεις έργων.
Η επιτυχία αυτή του προγράμματος οφείλεται βέβαια στο ρεαλιστικό σχεδιασμό και την συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων, αλλά κυρίως στην Κυβερνητική συνέπεια που στηρίζει την πολιτική απόφαση για Περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη, εγκρίνοντας τις αναγκαίες χρηματοδοτήσεις για το πρόγραμμα ΠΙΝΔΟΣ.
Περισσότερες πληροφορίες: Δικτυακός τόπος του Ολοκληρωμένου Προγράμματος Βιώσιμης Ανάπτυξης Βόρειας & Κεντρικής Πίνδου "Πίνδος"